انواع اضافه (انواع ترکیب اضافی) :

1. اضافه ی ملکی (تملیکی)
2. اضافه ی تخصیصی
3. اضافه ی تشبیهی
4. اضافه ی بیانی (جنسی)
5. اضافه ی توضیحی
6. اضافه ی استعاری
7. اضافه ی اقترانی (مقارنت)
8. اضافه ی بنوت
9. اضافه ی تأکیدی
10. اضافه ی توصیفی (ترکیب وصفی)

اضافه ی ملکی :

بین مضاف و مضاف الیه رابطه ی مالکیت وجود دارد مثل :
توپ رضا ـ عروسک سارا

اضافه ی تخصیصی :

مضاف متعلق به مضاف الیه است یعنی به آن اختصاص دارد مثل :
جلد کتاب ـ در باغ

اضافه ی تشبیهی :

مضاف و مضاف الیه به هم تشبیه شده اند یا بینشان اشتراکی وجود دارد مثل :
چشم نرگس ـ قد سرو

اضافه ی بیانی :

مضاف الیه بیان کننده ی جنس مضاف است مثل :
شمعدان نقره ـ ظرف ملامین

اضافه توضیحی :

مضاف الیه که خاص است نام مضاف که عام است را بیان می کند مثل :
کشور ایران ـ دریاچه ی ارومیه

اضافه ی استعاری :

مضاف در معنی غیر واقعی خود به کار گرفته شده است مثل :
دست فلک ـ روی صحبت


اضافه ی اقترانی :

مانند اضافه ی استعاری است با این تفاوت که بین مضاف و مضاف الیه رابطه ی همراهی یا مقارنه وجود دارد مثل :
دست دوستی ـ دیده ی احترام

*نکته

نحوه ی تشخیض اضافه ی استعاری از اضافه ی اقترانی :
بین مضاف و مضاف الیه یکی از این عبارت ها را قرار می دهیم (به نشانه ی ، به جهت ، به قصد یا به تیت) چنانچه ترکیب به جای مانده معنی دار بود اقترانی و در غیر این صورت استعاری است. مثل :
دست به قصد دوستی = اقترانی
دست به قصد فلک = استعاری

اضافه ی بنوت :

مضاف الیه نام پدر یا مادر مضاف است مثل :
حسین فاطمه ـ عمر خطاب

اضافه ی تاکیدی :

تکرار اسم یا صفت است به قصد تاکید مثل :
خویشتن خویش ـ خراب خراب

اضافه ی توصیفی :

مضاف الیه صفت مضاف است و در این حالت مضاف را موصوف و مضاف الیه را صفت می نامیم مثل :
کتاب مفید ـ شیر تازه

تفاوت اضافه ی توصیفی با سایر اضافات ...

در اضافه ی وصیفی ، مضاف الیه مستقل از مضاف نیست و در وجود مضاف معنی می گیرد به عنوان مثال در شیر تازه ، تازه به تنهایی بر چیزی دلالت نمی کند اما در شیر گاو ، گاو مستقل از شیر است.
روش تشخیص اضافه ی توصیفی از سایر اضافات
کسره ی اضافه ی بین دو کلمه ی ترکیب را حذف می کنیم و به آن فعل ربطی اضافه می کنیم . اگر معنی داشت توصیفی است اگر بی معنی شد توصیفی نیست مثال :
شیر تازه ــــــــــ شیر تازه است ـ معنی دارد پس توصیفی است.
شیر گاو ــــــــــ شیر گاو است ـ فاقد معنی است پس توصیفی نیست.

راه های تشخیص اضافه استعاری و اقترانی :

جهت تشخیص اضافه اقترانی از استعاری ، حتما باید در جمله ذکر شود؛ بدین گونه که اگر مضاف با بقیه جمله معنی دهد، اقترانی و اگر مضاف الیه معنی دهد ، استعاری است. مانند:

وی دست ارادت بر سینه گذاشت
( دست بر سینه گذاشتن معنی  می دهد ، پس اضافه اقترانی است)

دست ظلم همه را فرا گرفت ( ظلم ، همه را فراگرفت معنی می دهد ، پس اضافه استعاری است )

پروردگارا ، روا مدار که گردن استکبار برفرازم( گردن افرازی معنی می دهد و اقترانی است )

لازم به ذکر است که کنکور سراسری به هیچ عنوان مبحث اضافه اقترانی را لحاظ نکرده و همه را استعاری  در نظر می گیرد.

در اقترانی شما مضاف رو انجام میدید که مضاف الیه رو برسونید مثل: دست ارادت
دست می دید که ارات رو برسونید
نگاه حقارت.نگاه می کنید که حقارت رو برسونید
زانوی تعبد .زانو میزنید که عبادت رو برسونید

در اضافه اقترانی می تونیم بین مضاف و مضاف الیه واژه ی" به قصد " اضافه کنیم.

خلاف اضافه استعاری، مضاف، واقعیت دارد و نحوه ی عملش طوری است که مضاف الیه را به همراه دارد؛ مثلا، با
چشم ادب به پدر نگاه کن؛ یعنی با چشم همراه با ادب به پدر نگاه کن، پس چشم در این جمله، واقعا وجود دارد؛

بنابراین «چشم ادب» اضافه ی استعاری نیست بلکه اضافه ی اقترانی نام دارد..

 نکته ی مهم :

اگر کلماتِ «به قصد» یا «همراه» را بین دو کلمه ی این نوع اضافه ها قرار بدهیم و با هم معنی بدهند، دیگر اضافه
ی استعاری نیستند؛ مانند:
دست ادب ،  دست به قصدِ ادب، یا ¬ دستِ همراهِ ادب؛ بنابراین «دست ادب» اضافه ی استعاری نیست.

دست روزگار ¬ دست به قصد روزگار، یا ¬ دستِ همراهِ روزگار، معنی نمی دهد، پس «دست روزگار» اضافه ی
استعاری است.

منبع : دیباچه ی ادب